تحلیل محتوا و نقد ادبی در ادبیات کودکان: خواهران غریب یا قریب

تحلیل محتوا و نقد ادبی از جمله پرکاربردترین¬ روش¬ها و رویکردها در پژوهش¬های ادبیات و به طور خاص ادبیات کودک است. در حال حاضر تحلیل محتوا با دو رویکرد کمی و کیفی در بسیاری از پژوهش¬ها مورد استفاده قرار می¬گیرد. به نظر می¬رسد که رویکرد کیفی در تحلیل محتوا قرابت زیادی با نقد ادبی به عنوان یکی از رویکردهای رایج در پژوهش¬های ادبی دارد. از مجموع 75 پژوهش بررسی شده که در پنج شماره¬ی دوفصلنامه¬ی علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک منتشر شده¬اند یا به صورت گزارش طرح پژوهشی در کتابخانه¬ی بین المللی کودکان مونیخ نگهداری می¬شوند، 41 مورد آنها به نقد و تحلیل متون پرداخته¬اند. در این میان برخی صراحتاً به روش تحلیل محتوا اشاره کرده¬اند و برخی نیز صرفاً بر وجه تحلیلی کار تأکید کرده¬اند. تفکیک مرز مشخصی میان روش¬ها و رویکردهای به کار گرفته شده در این پژوهش¬ها امر آسانی نبوده است. اغلب پژوهش¬ها با رویکردی کیفی و تحلیلی، مبتنی بر شاخص¬های گوناگون نقد ادبی، از جمله نقد ساختارگرایانه یا فمینیستی یا سایر نظریه¬های ادبی انجام شده¬اند. بهره¬گیری از تکنیک¬های تحلیل محتوا مبتنی بر معیارهای نقد ادبی می¬تواند در بهبود کیفیت پژوهش¬های تحلیلی ادبیات کودک راهگشا باشد.